Stanowisko Brześć Kujawski nr 5 Wczesne średniowiecze (XI-XII w.)
Stanowisko Brześć Kujawski nr 5
Wczesne średniowiecze (XI-XII w.)
Wczesnośredniowieczny Brześć miał charakter miejski, zlokalizowany był u zbiegu dróg lądowych, na rzece Zgłowiączce prawdopodobnie była przystań. Warunki te sprzyjały rozwojowi handlu, a wśród miejskich rzemieślników byli m.in. złotnicy i mincerzy (wywarzający pieniądze). Świadczy to o wysokiej randze Brześcia i jego mieszkańców, których liczba w tym czasie wynosiła około 250.
Na stanowisku nr 5 w Brześciu Kujawskim badania archeologiczne prowadzone były w latach 1933 – 1937. Położone jest ono na wzniesieniu na południowym brzegu jeziora Smętowo. Większość grobów jest pojedynczych, zlokalizowanych na osi wschód – zachód. W tym czasie cmentarze nie posiadały uporządkowanego układu grobów. Pochówków dokonywano więc w przypadkowej lokalizacji, a zmarli chowani byli w obstawie drewnianej (czasem z nakryciem), a nie w trumnach.
Okres wczesnego średniowiecza w Polsce to początki rozwoju chrześcijaństwa. W tym czasie wierzenia pogańskie były nadal silnie zakorzenione w ówczesnym społeczeństwie, co bardzo dobrze widać na obu wczesnośredniowiecznych stanowiskach. Jednym z przejawów tego typu obrządków był zwyczaj składania darów grobowych. Aż 52% zmarłych ze stanowiska BK5 zostało w nie wyposażonych.
We wczesnym średniowieczu, oprócz kabłączków skroniowych (kobiecych ozdób przypinanych do czepców lub opasek), sprzączek i szpil do spinania odzieży, paciorków, czy krzesiwa, w jamach grobowych licznie występowały przedmioty o znaczeniu magicznym. Były to przede wszystkim noże. Tego typu zabytki znajdowane są w pochówkach zarówno męskich, kobiecych jak i dziecięcych. Wg tradycji ostre przedmioty miały za zadanie chronić zmarłych przed działaniem złych duchów. Innym sposobem zapewnienia ochrony i oczyszczenia było umieszczanie w nogach zmarłego dziecka kurzych jaj. Pozostałości takich skorupek znaleziono w kilku grobach chłopięcych, a w jednym z dziewczęcych pochówków odkryto kolorową glinianą pisankę zawierającą drobne kamyczki. Również temu przedmiotowi przypisywana jest nie tylko funkcja zabawki – grzechotki, ale również rola ochronna. Jaj najprawdopodobniej nie należy natomiast łączyć ze zwyczajem składania pożywienia dla zmarłych. Temu celowi służyły bowiem specjalne naczynia ceramiczne i… wiadra umieszczone w niektórych (głównie męskich) grobach.
Znaczenie magiczne mogły mieć również niektóre ozdoby – pierścień z wizerunkiem węża czy amulety wyrabiane z monet. Pogański zwyczaj składania monet w grobach przetrwał co najmniej do XVI wieku, o czym świadczą 3 pochówki ze Starego Brześcia (stanowisko nr 4), gdzie złożono zmarłych z takimi przedmiotami w ustach.
Ludzie pochowani na wczesnośredniowiecznych brzeskich cmentarzach reprezentują wszystkie warstwy społeczne. Są to nie tylko okoliczni rolnicy, rzemieślnicy i mieszczanie, ale również właściciele ziemscy. świadczą o tym również elementy wyposażenia zmarłych. Przy jednym z mężczyzn znaleziono matrycę do kaptorg (kaptorga to rodzaj ozdobionego ornamentem pudełeczka wykonanego z blachy i wykorzystywanego do noszenia amuletów, pachnideł czy relikwii), przy innym zawieszony u pasa miecz. Było to niezwykle rzadkie wyposażenie grobowe i tylko nieliczni feudałowie lub podlegli im zbrojni posiadali taką broń.
Artykuły powiązane
