Cukrzyca jest jedną z najczęściej występujących chorób na świecie, będącą siódmą pod względem częstości przyczyną śmierci. Osoby chorujące na cukrzycę muszą leczyć się do końca życia. Ważne jest więc znalezienie odpowiedniej terapii dla tej przewlekłej choroby.
Cukrzyca związana jest z hiperglikemią, czyli podwyższonym poziomem cukru we krwi. Jeśli jest on stale wysoki, powoduje uszkodzenia w organizmie dotyczące m. in. oczu, nerek, serca, mózgu, czy kończyn dolnych. Leki dotychczas stosowane pomagają chorym tylko łagodzić symptomy choroby, nie działają jednak na ich źródło. Istnieje wiele typów cukrzycy, których rozwój związany jest z innymi przyczynami. Właściwe ich rozpoznanie pozwala dobrać odpowiednią terapię i dostosować leczenie.
Cukrzyca typu I związana jest z autodestrukcją komórek beta-trzustki produkujących insulinę. Głównym sposobem jej leczenia jest stosowanie insuliny, gdyż trzustka nie produkuje jej wtedy samodzielnie. Istnieją także inne metody pozwalające na uniezależnienie pacjentów od konieczności wykonywania iniekcji insuliny lub ciągłej kontroli glikemii. Zaliczamy do nich:
Analogi insuliny
Przełomem w terapii insuliną (która trwa przez całe życie) było wynalezienie analogów insuliny. Uzyskano je za pomocą inżynierii genetycznej po dokonaniu zmian w budowie ludzkiej insuliny. Analogi otrzymują nowe cechy, a zarazem zachowują swoje pierwotne właściwości fizjologiczne, czyli obniżają poziom glukozy we krwi. Dzielą się one na szybko i długodziałające. Te pierwsze działają szybciej (po 20-40 min) i krócej (3-5h) w porównaniu do insuliny ludzkiej. Można je stosować przed, w czasie, czy po posiłku dzięki czemu cukrzyk może decydować kiedy będzie jadł. Te drugie z kolei działają dłużej (24-30 h). Dodatkowo przez cały czas ich aktywność jest taka sama, co pozwala na stosowanie ich raz na dobę i ogranicza ryzyko hipoglikemii. Stosowanie analogów insuliny poprawia komfort życia diabetyków. Dzięki nim możliwe jest utrzymanie prawidłowego poziomu glukozy po posiłku, między posiłkami, a także w czasie snu.
Terapia komórkami macierzystymi
W związku ze zniszczeniem komórek beta wysp trzustkowych w cukrzycy typu I, choroba ta stała się jednym z celów terapii komórkowej. Obecne badania dotyczą wykorzystania komórek macierzystych. Jednym z rodzajów tych komórek są indukowane pluripotencjalne komórki macierzyste (iPS), które mają zdolność do przekształcenia się w każdy rodzaj komórki ludzkiego ciała. Technika ta jest obiecująca ponieważ dotyczy zwiększenia liczby prawidłowych komórek beta trzustki. Terapia cukrzycy polega na przekształceniu iPS w komórki beta trzustki, zdolne do produkcji insuliny i przeszczepieniu ich do organizmu pacjentów. Należy jednak pamiętać o tym, że układ immunologiczny chorego niszczy nowo powstałe komórki. Dlatego ważne jest opracowanie kapsuł i środków chroniących, które będą mogły zapewniać protekcję przed zjawiskiem autoagresji, czyli destrukcji własnych komórek.
Sztuczna trzustka
Sztuczna trzustka jest to urządzenie, które odpowiada za pomiar stężenia glukozy w płynie śródtkankowym, a następnie dostarcza dwa hormony w zależności od poziomu cukru. Jeśli stężenie cukru jest zbyt małe podaje glukagon - hormon podnoszący jego ilość. Jeśli za wysokie, insulinę – hormon obniżający ilość glukozy. W porównaniu do pompy insulinowej sztuczna trzustka ogranicza zaangażowanie pacjenta w leczenie. Pacjent nie musi sprawdzać często poziomu cukru we krwi za pomocą glukometru, a urządzenie podpowiada mu wielkość przyjmowania dawki hormonów.
Bioniczna trzustka
Jest to narząd opracowywany przez konsorcjum Bionic, powstający przy pomocy m. in. druku 3D z elementów biologicznych. Bioniczna trzustka powstanie dzięki ułożeniu komórek za pomocą inżynierii tkankowej w funkcjonalny narząd. Mogą to być komórki pacjenta lub dawcy. Konstrukcja narządu umożliwia pomiar cukru w krwioobiegu, a następnie regulację hormonalną taką, jak w normalnej trzustce.
Cukrzyca typu II związana jest z rozwojem insulinooporności, czyli obniżonej wrażliwości na insulinę. Na rozwój tej choroby wpływają zarówno czynniki genetyczne, jak i styl życia. Leczenie we wczesnym stadium tej choroby opiera się przede wszystkim na modyfikacji diety i aktywności fizycznej. W dalszych etapach stosowane są leki przeciwcukrzycowe, a później insulina. Obecnie możliwe jest również wykorzystanie innych alternatywnych metod. Zaliczyć można do nich:
Leki nowej generacji
Przełomem w leczeniu cukrzycy typu II jest wykorzystanie nowoczesnych leków. Stosowanie ich nie niesie za sobą ryzyka hipoglikemii, które występuje w trakcie insulinoterapii. Leki te dają dodatkowe korzyści organizmowi poprzez obniżenie ciśnienia tętniczego i zmniejszenie masy ciała, co zmniejsza problemy kardiologiczne.
Flozyny
Flozyny obniżają poziom glukozy dzięki wydzielaniu jego nadmiaru wraz z moczem. Wpływają one na nerki i hamują odzyskiwanie glukozy z moczu pierwotnego do krwi. Dzięki temu nadmiar cukru zostaje w moczu, a nie we krwi. Flozyny dodatkowo obniżają ciśnienie tętnicze i masę ciała. Są to objawy korzystne, zważywszy na to, że większość chorych jest otyła i cierpi na choroby krążenia.
Leki inkretynowe
Leki inkretynowe stymulują wydzielanie insuliny po posiłku. Dzięki temu chronią przed gwałtownym wzrostem glukozy. Naturalnie inkretyny wydzielane są po posiłku w jelitach i stymulują wydzielanie insuliny. W skład leków inkretynowych wchodzą analogi GLP-1, które pobudzają produkcję insuliny w trzustce oraz inhibitory DPP-4, które hamują rozkład inkretyn wydzielanych w jelicie. Leki inkretynowe dodatkowo ułatwiają redukcję masy ciała.
Ingerencja w mikroflorę jelitową
Ludzki mikrobiom, a zwłaszcza ten bytujący w jelitach, stanowi obiekt zainteresowania badaczy. Odkryli oni, że to właśnie nieprawidłowości w jego składzie odgrywają rolę w rozwoju otyłości i cukrzycy typu II. Prawidłowa flora jelitowa ochrania dodatkowo organizm przed przenikaniem do jego wnętrza innych mikroorganizmów oraz bierze udział w procesach odpornościowych. Jedną z metod stosowanych do modyfikacji flory jelitowej jest stosowanie probiotyków i prebiotyków. Dzięki temu możliwe jest zwiększenie populacji bakterii prozdrowotnych i eliminacja patogenów chorobotwórczych. Pozwala to na wprowadzenie trwałych zmian w składzie mikroflory w jelicie. Terapią przyszłości w leczeniu cukrzycy mógłby być przeszczep mikrobiomu jelitowego osób z prawidłową masą ciała i z wrażliwością na insulinę do jelit pacjentów cierpiących na otyłość i insulinooporność.
Postęp technologiczny oraz szeroka wiedza na temat cukrzycy i jej sposobów leczenia pozwoliły na odnalezienie narzędzi, które przyczyniają się do poprawy jakości życia cukrzyków. Stosowanie nowoczesnych terapii w leczeniu cukrzycy pozwala na lepszą kontrolę tego schorzenia. W związku z licznymi powikłaniami związanymi z wysokim poziomem cukru we krwi ważne jest wdrożenie odpowiedniej kuracji zapobiegających ich powstawaniu, a także praca nad kolejnymi terapiami.
